Een wereld van kennis

Dat er in de Middeleeuwen veel mooie verhalen geschreven werden, is alom bekend. Iedereen heeft wel eens gehoord van Beatrijs, Karel ende Elegast, Van den vos Reynaerde of Mariken van Nieumeghen. Maar er werden natuurlijk ook teksten geschreven die niet primair bedoeld waren om te vermaken, maar om te informeren. Teksten over dieren en planten, over kruiden en stenen, over sterren en planeten, over bouwen, weven en schilderen, over oorlog voeren en handel drijven, over witte en zwarte magie ... over alle aspecten van het dagelijks bestaan. Zulke teksten rekent men tot de artesliteratuur, genoemd naar de middeleeuwse benaming voor drie wetenschapsgebieden: de artes liberales (de zeven vrije kunsten), de artes mechanicae (vaardigheden nodig om een ambacht te kunnen beoefenen) en de artes magicae of incertae (een verzamelnaam voor allerlei magische praktijken). De reeks ARTESLITERATUUR IN DE NEDERLANDEN wil de aandacht vestigen op dit boeiende genre en iedereen in staat stellen zelf kennis te maken met de leefwereld van onze verre voorouders. Dit eerste deel in de reeks bevat een bloemlezing van Middelnederlandse artesteksten over onderwerpen uit alle drie de wetenschapsgebieden. Iedere tekst wordt voorafgegaan door een inleiding waarin interessante aspecten nader worden toegelicht. De teksten zelf zijn voorzien van woordverklaringen.    

Inhoud: ERWIN HUIZENGA/ORLANDA LIE/LENNY VELTMAN, Inleiding: Een wereld van kennis   Artes liberales - Trivium grammatica: BEN VAN DER HAVE, Taalonderwijs: vier triviumteksten   Artes liberales - Quadrivium: tijdrekenkunde: ANNELIES VAN GIJSEN, Tussen tijd en ruimte. De chronologie in de Middennederlandse Ashendenvertaling   Quadrivium - astronomie en astrologie: LENNY VELTMAN, Een astrologisch traktaat voor een adellijke dame. Aleid van Zandenburg en de Berlijnse codex mgq 1404   Artes mechanica - Officium (handwerk): alchemie: VEERLE FRAETERS, 'Leringhe van alkemien'. Een berijmde appendix bij de Middelnederlandse prozavertelling van Tabula chemica Navigatio   (reisverhalen): HANS VAN DIJK, Lezend reizen. Joos van Ghistele op bezoek bij de sultan van Kaïro Agricultura   (land- en tuinbouw, kookkunst): culinaire recepten: CHRISTIANNE MUUSERS, 'Ende dienet ter tafelen'. Culinaire recepten uit de Middeleeuwen   Medicina (geneeskunde): chirurgie: ERWIN HUIZENGA, 'Twerc der handen makende sontheyt'. Willem van den Egher tussen ganzenveer en scalpel   Artes magicae - magische recepten: ORLANDA LIE, Verborgen kennis in de Middeleeuwen. De magische recepten van het Hattemse handschrift C5   Encyclopedieën: SASKIA BOOGAART/MARCEL VAN DER VOORT, De beschrijving van slangen in Van den proprieteyten der dinghen

'De opzet van de separate bijdragen - een combinatie van vlotgeschreven en degelijk onderbouwde introducties met ruim geannoteerde, afgeronde tekstdelen van niet al te grote omvang - geeft een goed beeld van de rijke artesliteratuur en de daarachterliggende middeleeuwse denkwereld. De grootste verdienste van deze mooi verzorgde en treffend geïllustreerde bundel is wellicht de prettige entree die er geboden wordt aan de niet-specialisten: niet elke medioneerlandicus zal zich geroepen voelen om, bijvoorbeeld, Van Leersums editie van het Boeck van surgien van Thomas Scellinck op te pakken, uit vrees meer geconfronteerd te worden met historische geneeskunde dan met historische letterkunde. Een dergelijke vrees is ten aanzien van Een wereld van kennis volstrekt ongegrond: de lezer wacht een soms raadselachtig, soms intrigerend, soms zelfs humoristisch heen en weer reizen tussen 'autoriteit' (van de bijdragende auteurs) en 'eigen ervaring' (kennisname van de artesteksten zelf), hetgeen op z?n minst op symbolische wijze verbonden is met de middeleeuwse omgang met wetenschap en kennisoverdracht. Van harte aanbevolen!' G. Claassens in: Leuvense Bijdragen 91 (2002)

'De essays werpen niet alleen een mooi licht op de denkwereld van de (geletterde) middeleeuwse mensen en op hun wereld- en mensbeeld maar ook op allerlei aspecten van hun dagelijks leven. Taalonderwijs, chronologie, astrologie, magie, chirurgie, koken, reizen, het zijn maar enkele van de vele onderwerpen die in artesteksten aan bod kunnen komen.' Katrien Heene in: BMGN 119 (2004) 2

'De artikelen (...) geven (...) een verrassende selectie van de rijkdom aan teksten in de artesliteratuur. De algemene inleiding in het Middeleeuws wereldbeeld is onontbeerlijk, en zorg ervoor dat de artikelen in bloemlezing op hun plaats vallen. De geëditeerde tekstfragmenten worden voorafgegaan door een inleiding met de culturele, maatschappelijke en wetenschappelijke context van teksten. De goed geëditeerde teksten zijn goed gekozen en de woordverklaring maakt elke tekst leesbaar.' Klaartje Grol in: Nednr., voorjaar 2002.