Identiteitspolitiek

De constructie van gemeenschappen is in de eerste plaats identiteitspolitiek. Politieke partijen, naties of regionale bewegingen proberen mensen die elkaar niet persoonlijk kennen, te laten marcheren onder hetzelfde vaandel. Zo ontstaan machtsblokken en kunnen maatschappelijke veranderingen worden ingezet. Media functioneren als makelaars in dit proces: via de media wordt een groepsidentiteit gevormd en in stand gehouden. Aan de hand van verschillende media worden in deze bundel processen van identiteitsvorming in heden en verleden geanalyseerd. De essays laten zien dat het begrip 'verbeelde gemeenschap', vooral gebruikt in de context van nationalisme en staatsvorming, een veel bredere toepasbaarheid heeft en vruchtbare en spannende wegen opent voor historisch onderzoek.    

Inhoud: Woord vooraf   MARCEL BROERSMA, Media en identiteitspolitiek. Ter inleiding   JOOP W. KOOPMANS, Een strijd op papier. Patriotten en prinsgezinden over het vaderland   BAS DE JONG, Grensoverschrijdend en gelijktijdig. Radio en de arbeidersbeweging in het interbellum   JANNY DE JONG, Tropisch Nederland. Een koloniale verbeelde gemeenschap en de Nederlandse documentaire films, 1911-1941   SUSAN AASMAN, The WELLL als utopische gemeenschap. De geschiedenis van de eerste settlers in een digitale wereld   ONNO VAN NIJF, De Beste der Grieken. Atletiek en Griekse identiteit in het Romeinse Rijk   HANNO BRAND, Het vertekend beeld van de Hanze. Ideologische en politieke misvattingen over een middeleeuwse koopliedengemeenschap   HILDE KRIPS-VAN DER LAAN, Van de zijlijn bekeken. Multatuli en de Multatulianen   DIRK JAN WOLFFRAM, Deftige hervormers. Internationale congressen van statistici en hygiënisten in de negentiende eeuw   GERRIT VOERMAN, Dubbele nationaliteiten. De Sovjet-Unie als het politieke vaderland van de Nederlandse communisten   BERDIEN STAATS, Bindend en verdelend. De IRA en de Ierse verbeelde gemeenschap   MARIJN MOLEMA, Functionele verbeelding. Het voorbeeld van Noord-Nederland   CHRISTIANE HEISER, De wansmaak van Thorn Prikker en soortgenoten. Arts and Crafts, 't Binnenhuis en de nationale identiteit in Nederland rond 1900   BARBARA HENKES, Courier du coeur. Brieven en de constructie van 'familie' als transnationale gemeenschap   Over de auteurs

'Veertien bijdragen maar liefst, telt deze bundel, die de neerslag vormt van een diachrone collegereeks over verbeelde gemeenschappen, waarbij Benedict Andersons klassieker Imagined communities: reflections on the origin and spread of nationalism (1983) als leidraad werd genomen. Centraal stonden daarbij de vragen naar de inhoud en implicaties van dit theoretisch concept en de mogelijkheden het ook toe te passen op andere gemeenschappen dan de "naties" waarmee Anderson het introduceerde. [...] De bijdragen in de bundel handelen niet alleen over de situatie in Nederland, maar het is grensoverschrijdend. Zo geeft de bijdrage van Gerrit Voerman [...] aan dat er ideologisch gezien ook verbeelde gemeenschappen kunnen zijn die niet aan een natiestaat zijn gebonden. [...] Een bijzondere gemeenschap die besproken wordt, is een virtuele. Susan Aasman schetst de geschiedenis van de eerste settlers in een digitale wereld met haar bespreking van The well als utopische gemeenschap (p. 59-71). [...] De essays laten zien dat het begrip "verbeelde gemeenschap", vooral gebruikt in de context van nationalisme en staatsvorming, een veel breder toepasbaarheid heeft en vruchtbare en spannende wegen opent voor historisch onderzoek.' Paul Hendriks op: www.historischhuis.nl/recensiebank

'Het identiteitsvraagstuk levert, vooral de laatste tijd, een hele resem boeken, krantenartikels en opiniestukken op die proberen een antwoord te formuleren. [...] De artikels in deze bundel zijn zeer verscheiden en bekijken het fenomeen "verbeelde gemeenschap" veel ruimer dan het ontstaan van de natiestaten in de negentiende eeuw. [...] Heel verfrissend is bijvoorbeeld de bijdrage van Susan Aasman over de eerste settlers in een digitale wereld. Of "Courries du coeur" van Barbare Henkes [...]. Niettemin kan je de bundel niet helemaal los bekijken van Imagined Communities [...]. Even (her)lezen is dan ook de boodschap.'; 'Deze bundel historische teksten gaat over de vraag hoe gemeenschapsgevoelens groeien en in stand worden gehouden. [...] Voor historici, antropologen en een breder, in geschiedenis geïnteresseerd publiek.' In: NBD/Biblion 30-07-2010

‘Het is deze gedachte van de symbolische constructie van gemeenschap, door Benedict Anderson geëxposeerd in zijn Imagined Community van 1983, die door een aantal Groningse historici tot uitgangspunt is genomen voor een aantrekkelijke bundel. […] Anders dan in de inleiding wordt gesuggereerd lijken de meeste auteurs er echter niet op uit om Andersons begrippenkader op dit punt nog eens nauwgezet te doordenken en herijken. De notie van verbeelde gemeenschap wordt in de meeste bijdragen losjes toegelicht aan de hand van een grabbelton aan historische casestudies. Niettemin fungeert Andersons constructivistische visie op politieke cultuur voor deze bonte verzameling als een eye opener.’ Rob van der Laarse in: Tijdschrift voor Geschiedenis 125 (2012) 1, p. 401-402

Tevens besproken in: Doorbraak (2012) 2, p. 21.