Guibert van Nogents Monodiae

In het jaar 1115 schreef Guibert, abt van het Mariaklooster in het Noord-Franse Nogent-sous-Coucy zijn Monodiæ ofwel zijn Gezangen voor één stem. Dit fascinerende werk wordt beschouwd als een van de belangrijkste bronnen voor de sociale en mentaliteitsgeschiedenis van de twaalfde eeuw. Het is echter ook een verwarrend werk, bestaande uit drie boeken met een totaal verschillende inhoud: een autobiografische levensbeschrijving naar het model van Augustinus' Confessiones, een traditionele kloostergeschiedenis en een sterk tot de verbeelding sprekend verslag van de communeopstand van Laon die drie jaar eerder had plaatsgevonden. Maar ook de afzonderlijke boeken lijken weinig samenhang te vertonen. Naast de genoemde hoofdthema's bevatten ze allerlei verhalen over wonderen en duivels, preken en losse historische anecdotes. Toch moet Guiberts werk het resultaat van bewuste compositie zijn, gezien bijvoorbeeld de kruisverwijzingen en de titel die hij aan het geheel gaf. Wat bewoog een middeleeuwse abt om zijn levensgeschiedenis op schrift te stellen in een tijd waarin dit zeer ongebruikelijk was? Waarom verdwijnt in de tekst de persoon van de auteur uiteindelijk in de historische gebeurtenissen die hij beschrijft? En wat is de samenhang tussen de drie verschillende boeken? Eerdere onderzoekers hebben deze vragen niet kunnen beantwoorden, omdat zij (delen van) het werk alleen bestudeerden vanuit hun eigen vakgebied. Door een combinatie van historisch, literair en theologisch onderzoek is Trudy Lemmers er in geslaagd de structuur bloot te leggen die ten grondslag ligt aan de Monodiæ, waardoor de betekenis van het werk als een samenhangend geheel duidelijk wordt. Guiberts Gezangen voor één stem blijkt een politiek tractaat te zijn waarin de auteur de problemen van de samenleving in zijn tijd analyseert en daarvoor ook oplossingen bedenkt.